--------------- <> -----------------
--- KHOA HỌC - CÔNG NGHỆ - GIÁO DỤC - VIỆC LÀM ---
--- Học để đi cùng bà con trên thế giới ---

Tìm kiếm trong Blog

AI là bác sỹ của tôi (4) - Xử trí với các tác dụng phụ của hormone tuyến giáp

Bài trước: AI là bác sỹ của tôi (3) - Tác dụng phụ của thuốc hormone tuyến giáp
-----
Ở bài trước, chúng ta đã biết một số tác dụng phụ khi uống thuốc hormone tuyến giáp. Ví dụ: nhạy cảm hơn với các chất kích thích (ví dụ: rượu bia, cafe, trà), dễ bị mất ngủ, cơ thể mệt mỏi, nhanh mệt khi làm việc chân tay hoặc trí óc, dễ nổi nóng, dễ bực bội, sau ăn hay thấy mệt hơn, hay lo lắng chuyện đâu đâu.

Khi gặp tác dụng phụ, thì việc đầu tiên là thông báo cho bác sỹ đã kê thuốc cho mình.

Tác dụng phụ là do:

- Liều thuốc hiện tại cao hơn nhu cầu của cơ thể.

- Kết quả của thuốc gây ức chế quá mức chỉ số TSH so với ngưỡng mục tiêu (mức TSH hướng tới không cần thấp quá như vậy).

Khi đó, bác sĩ sẽ:

- Cho bạn xét nghiệm máu (FT4, TSH) để kiểm tra nồng độ hormone

- Điều chỉnh giảm liều thuốc Levothyroxine.

Việc điều chỉnh liều hormone tuyến giáp là một quá trình tinh chỉnh và cần được thực hiện dựa trên sự kết hợp giữa kết quả xét nghiệm và triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân.
-----
Bài sau:

AI là bác sỹ của tôi (3) - Tác dụng phụ của thuốc hormone tuyến giáp (FT4)

Bài trước: AI là bác sỹ của tôi (2) - FT4, FT3 và TSH bao nhiêu là ổn

-----

Như ở bài trước đã đề cập, 1 tuần đầu uống thuốc (bổ sung) hormone tuyến giáp thì chưa thấy gì, nhưng sau 1 tuần thì (có thể) bắt đầu xuất hiện các biểu hiện lạ trong cơ thể. Ví dụ: nhạy cảm hơn với các chất kích thích (ví dụ: rượu bia, cafe, trà), dễ bị mất ngủ, cơ thể mệt mỏi, nhanh mệt khi làm việc chân tay hoặc trí óc, dễ nổi nóng, dễ bực bội, sau ăn hay thấy mệt hơn, hay lo lắng chuyện đâu đâu.

Tôi đem câu hỏi này hỏi Gemini: Tại sao khi uống thuốc bổ sung hormone tuyến giáp khoảng 1 tuần thì cơ thể nhạy cảm hơn với các chất kích thích (ví dụ: rượu bia, cafe, trà), dễ bị mất ngủ, cơ thể mệt mỏi, nhanh mệt khi làm việc chân tay hoặc trí óc, dễ nổi nóng, dễ bực bội, sau ăn hay thấy mệt hơn, hay lo lắng chuyện đâu đâu?

Gemini trả lời:

Đây là một câu hỏi rất chi tiết và mô tả chính xác những gì nhiều người trải qua khi bắt đầu điều trị bằng hormone tuyến giáp, đặc biệt là trong giai đoạn đầu hoặc khi liều lượng chưa được điều chỉnh tối ưu.

Những triệu chứng bạn mô tả đều là dấu hiệu phổ biến của tình trạng dư thừa hormone tuyến giáp (còn gọi là cường giáp do thuốc hoặc nhiễm độc giáp nhẹ), ngay cả khi nồng độ này chỉ tăng lên một chút.

Dưới đây là cách hormone tuyến giáp ảnh hưởng đến các hệ thống trong cơ thể, giải thích cho các triệu chứng bạn đang gặp:


🔬 Giải thích các triệu chứng

Hormone tuyến giáp (T3 và T4) hoạt động như một "máy tăng tốc" cho toàn bộ cơ thể. Nó làm tăng tốc độ trao đổi chất của mọi tế bào.

1. Tăng nhạy cảm với chất kích thích (Cafe, Trà) và Mất ngủ

  • Tăng tốc độ chuyển hóa: Hormone tuyến giáp làm tăng nhịp tim, nhiệt độ cơ thể và hoạt động chung của hệ thần kinh.

  • Tăng hiệu ứng của Cafein: Khi cơ thể đã ở trạng thái "tăng tốc" do hormone, việc dùng thêm chất kích thích như cafein sẽ làm tăng cường tác dụng của chúng lên hệ thần kinh trung ương và tim mạch, gây ra cảm giác bồn chồn, đánh trống ngực và khó ngủ.

2. Dễ nổi nóng, Dễ bực bội, Hay lo lắng

  • Ảnh hưởng lên hệ thần kinh: Hormone tuyến giáp dư thừa có thể gây ra trạng thái tăng kích thích thần kinh. Điều này làm giảm ngưỡng chịu đựng căng thẳng và kích thích, dẫn đến:

    • Tâm trạng thay đổi thất thường (mood swings).

    • Cảm giác lo lắng, bồn chồn không rõ lý do (như bạn nói "lo lắng chuyện đâu đâu").

    • Dễ nóng giận, cáu gắt.

3. Mệt mỏi, Nhanh mệt khi làm việc (Thể chất và Trí óc)

Điều này nghe có vẻ mâu thuẫn (vì hormone làm tăng tốc độ trao đổi chất), nhưng thực chất là do:

  • "Đốt cháy" năng lượng quá nhanh: Cơ thể đang hoạt động ở tốc độ cao hơn mức bình thường, tiêu hao năng lượng dự trữ nhanh chóng.

  • Căng cơ tim và cơ xương: Nhịp tim đập nhanh và mạnh hơn, các cơ bắp hoạt động quá mức, dẫn đến kiệt sức và mệt mỏi sớm, ngay cả khi làm việc nhẹ.

  • Thiếu ngủ: Mất ngủ (Insomnia) là một nguyên nhân chính gây ra sự mệt mỏi cả về thể chất và tinh thần.

4. Sau ăn hay thấy mệt hơn

  • Tăng lưu lượng máu đến ruột: Việc tiêu hóa thức ăn cần một lượng máu lớn được điều hướng về dạ dày và ruột.

  • Cơ chế: Khi đã bị "tăng tốc" bởi hormone, việc tiêu hóa thức ăn càng làm tim phải làm việc cật lực hơn để cung cấp máu, gây ra cảm giác mệt mỏi, nặng nề hoặc đánh trống ngực sau khi ăn (Postprandial fatigue).


⏳ Tại sao lại xảy ra sau khoảng 1 tuần?

Thuốc bổ sung hormone tuyến giáp (Levothyroxine) có thời gian bán hủy dài (khoảng 7 ngày). Điều này có nghĩa là phải mất khoảng một tuần để thuốc đạt được nồng độ đáng kể và có tác dụng ổn định trong máu. Sau một tuần, cơ thể bạn bắt đầu cảm nhận rõ rệt sự gia tăng của hormone.

💡 Lời khuyên quan trọng nhất:

Bạn cần thông báo ngay lập tức cho bác sĩ điều trị về những triệu chứng này. Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy liều thuốc hiện tại của bạn có thể đang cao hơn nhu cầu của cơ thể, hoặc vượt quá mức mục tiêu ức chế TSH an toàn của bạn.

Bác sĩ có thể sẽ:

  1. Cho bạn xét nghiệm máu (FT4, TSH) để kiểm tra nồng độ hormone.

  2. Điều chỉnh giảm liều thuốc Levothyroxine.

Việc điều chỉnh liều hormone tuyến giáp là một quá trình tinh chỉnh và cần được thực hiện dựa trên sự kết hợp giữa kết quả xét nghiệmtriệu chứng lâm sàng của bệnh nhân.

Bạn có muốn tôi giúp bạn tìm hiểu về việc điều chỉnh liều Levothyroxine sau khi xét nghiệm không?

-----

Bài sau: 

AI là bác sỹ của tôi (2) - FT4, FT3 và TSH bao nhiêu là ổn

Bài trước: AI là bác sỹ của tôi (1) - Trải nghiệm
-----
Ở bài trước, tôi đã biết được:

- Muốn biết được tuyến giáp ổn hay không? cần làm xét nghiệm để đo 3 chỉ số: FT4, FT3 và TSH.

- Làm các xét nghiệm này ở bệnh viện hay các trung tâm xét nghiệm uy tín ở các tỉnh là được, chứ không nhất thiết phải về các thành phố lớn (tốn kém).

Câu hỏi tôi đang thắc mắc là: Vậy chỉ số FT4, FT3, TSH như thế nào là bình thường?

Gemini trả lời:

Phạm vi giá trị bình thường của các chỉ số FT4, FT3, và TSH có thể khác nhau một chút tùy thuộc vào phương pháp xét nghiệmmáy móc được sử dụng tại mỗi phòng xét nghiệm.

Tuy nhiên, có một phạm vi tham chiếu chung được các tổ chức y tế và hầu hết các phòng thí nghiệm sử dụng.

Dưới đây là các giới hạn bình thường phổ biến nhất cho người lớn khỏe mạnh:

Chỉ sốTên đầy đủPhạm vi bình thường phổ biếnĐơn vị đo lường
TSHThyroid-Stimulating Hormone0,4 - 4,0mIU/L hoặc μIU/mL
FT4Free Thyroxine10 - 26 hoặc 12 - 22pmol/L
FT4Free Thyroxine0,8 - 1,8ng/dL
FT3Free Triiodothyronine3,5 - 7,8 hoặc 3 - 8pmol/L

🚨 Lưu ý quan trọng nhất:

  1. Luôn đối chiếu với tờ kết quả của bạn: Khi nhận kết quả xét nghiệm máu, bạn PHẢI đối chiếu với "Giá trị tham chiếu" (hoặc "Khoảng tham chiếu") được in ngay bên cạnh kết quả của bạn trên tờ giấy xét nghiệm. Đây là dải giá trị chuẩn được thiết lập cụ thể cho phòng xét nghiệm đó.

  2. TSH là chỉ số khởi đầu quan trọng nhất:

    • Nhiều bác sĩ và chuyên gia tuyến giáp (đặc biệt đối với phụ nữ muốn mang thai hoặc đang mang thai) thậm chí còn khuyến nghị giá trị TSH lý tưởng nên ở mức dưới 2,5 mIU/L, mặc dù phạm vi tham chiếu chung là 4,0 hoặc 4,5.

  3. Yếu tố ảnh hưởng: Các yếu tố như mang thai, tuổi tác, thời điểm lấy máu trong ngày, và việc sử dụng một số loại thuốc có thể làm thay đổi các chỉ số này.

Tóm lại, nếu kết quả của bạn nằm trong phạm vi tham chiếu được ghi trên tờ xét nghiệm (ví dụ: TSH trong khoảng 0,4 - 4,0 mIU/L), thì chức năng tuyến giáp của bạn thường được coi là bình thường.

----

Kết quả xét nghiệm của tôi cho thấy FT4, FT3 trong giới hạn cho phép (ổn).

Chỉ số FSH rất thấp: 0.129

----

Vậy tôi hiểu là: lượng "hormone tuyến giáp" trong cơ thể tôi vẫn ổn. Nghĩa là tuyến giáp của tôi vẫn tiết ra hormone tuyến giáp hoặc do hormone (thuốc) tôi uống bổ sung mỗi ngày.

Nhưng sao FSH lại thấp như vậy?

Hỏi Gemini thử xem?

Tại sao sau khi mổ u giáp, và uống thuốc hormone tuyến giáp, thì chỉ số FSH lại thấp?

Gemini trả lời:

Đây là một câu hỏi rất hợp lý và liên quan trực tiếp đến cơ chế điều trị bệnh lý tuyến giáp.

Chỉ số TSH thấp (TSH bị ức chế) sau khi mổ u giáp và uống thuốc hormone tuyến giáp (thường là Levothyroxine) là một kết quả rất phổ biến và trong nhiều trường hợp, đó là mục tiêu điều trị của bác sĩ.

Có hai lý do chính giải thích hiện tượng này:


1. Cơ chế Phản hồi Âm tính (Negative Feedback)

TSH, FT4, và FT3 hoạt động theo một vòng phản hồi cực kỳ nhạy cảm:

  • TSH là "tín hiệu" từ tuyến yên để kích thích tuyến giáp sản xuất hormone.

  • Thuốc hormone tuyến giáp (Levothyroxine) là nguồn cung cấp hormone T4 nhân tạo.

  • Khi bạn uống thuốc, nồng độ hormone tuyến giáp (T4/FT4) trong máu tăng lên.

  • Cơ thể bạn, cụ thể là tuyến yên, phát hiện ra lượng hormone đã đủ (hoặc thậm chí là cao).

  • Theo cơ chế tự điều chỉnh, tuyến yên sẽ ngay lập tức ngừng hoặc giảm mạnh sản xuất TSH để "ra lệnh" cho tuyến giáp (vốn đã bị cắt bỏ) không cần phải làm việc nữa.

Nói cách khác, liều thuốc bạn đang uống đủ để làm tuyến yên tin rằng tuyến giáp đang hoạt động quá mức, và phản ứng bằng cách hạ TSH xuống.


2. Mục tiêu Ức chế TSH (TSH Suppression Therapy)

Đây là lý do chính, đặc biệt nếu u giáp bạn đã mổ là ung thư tuyến giáp (Thường là ung thư biểu mô biệt hóa - Differentiated Thyroid Cancer).

Hormone TSH không chỉ điều hòa việc sản xuất hormone mà còn là yếu tố kích thích sự phát triển của các tế bào tuyến giáp.

  • Mục tiêu điều trị: Bác sĩ cố tình kê liều thuốc cao hơn mức cần thiết để duy trì mức hormone bình thường. Liều cao này nhằm mục đích giữ cho TSH ở mức rất thấp (thường thấp hơn 0,1 mIU/L, tùy thuộc vào nguy cơ tái phát).

  • Ý nghĩa: Khi TSH bị ức chế, nó sẽ ngăn chặn sự kích thích lên bất kỳ tế bào ung thư tuyến giáp còn sót lại sau phẫu thuật. TSH thấp giúp "bỏ đói" và giảm thiểu nguy cơ các tế bào ung thư tuyến giáp tái phát hoặc phát triển.

Tóm lại: Chỉ số TSH thấp sau khi mổ u giáp và dùng thuốc không phải là dấu hiệu của bệnh lý khác, mà thường là dấu hiệu cho thấy liệu pháp điều trị hormone của bạn đang đạt được mục tiêu mong muốn là ức chế hoạt động của tuyến giáp cũ và ngăn ngừa tái phát.

Tuy nhiên, bạn nên luôn thảo luận với bác sĩ của mình để xác nhận liều thuốc hiện tại có đúng mục tiêu điều trị (thay thế hormone hay ức chế TSH) và đảm bảo rằng việc TSH thấp không gây ra các tác dụng phụ của cường giáp nhẹ (ví dụ: hồi hộp, mất ngủ, sụt cân) mà bạn có thể đang gặp phải.

-----

Vậy là tôi đã tự tin hơn về bệnh, và có thể hiểu được nếu bác sỹ giải thích trực tiếp cho tôi.
-----
Bài sau: AI là bác sỹ của tôi (3) - Tác dụng phụ của thuốc hormone tuyến giáp (FT4)

AI là bác sỹ của tôi (1) - Trải nghiệm

AI là bác sỹ của tôi?

Tháng 9, tôi mổ u tuyến giáp (u ác), mổ cắt bỏ một bên thùy phải và thùy giữa. Ca mổ diễn ra suôn sẻ, sức khỏe của tôi sau ca mổ hồi phục nhanh, sau 1 tuần, tôi có thể trở lại công việc bình thường. Tôi mổ tại khoa Ung bướu - bệnh viện Đa khoa Lâm Đồng (xin được cám ơn các y bác sỹ ở bệnh viện Đa Khoa - Lâm Đồng).

Sau khi mổ một tuần, tôi cắt chỉ và bắt đầu đợt uống thuốc (theo hướng dẫn của bác sỹ) để không cho u giáp tái phát. Tôi uống vào mỗi sáng, gồm: 1 viên Levothyroxine (hay gọi là hormone T4, hormone tuyến giáp, hay T4), 1 viên bổ viên trợ gan, và một viên bổ trợ gì đó (bác sỹ nói mà tôi quên rồi). 

Tuần đầu uống thuốc mọi thứ bình thường.

Bất thường xảy ra sau đó, khi tôi uống 2 lon bia vào buổi chiều tối, tối đó tôi thấy khó ngủ, chỉ ngủ chập chờn được khoảng 3 tiếng trước khi trời sáng.

Sáng hôm sau tôi lại uống một ly bạc xỉu (cafe ít + sữa nhiều), thực ra là tôi gọi cacao, nhưng khi nhân viên đem ra, tôi thấy cacao sao bữa nay thơm hơn thường lệ, mùi thơm của cafe, thôi kệ, uống đại (tôi là người không uống được cafe, mỗi lần uống là thức tới 2 giờ sáng) và đêm hôm đó tôi không ngủ được một phút nào, người tỉnh táo, mắt mở to. Do không ngủ được, tới khoảng 12h bắt đầu vào mạng để xem và làm theo các động tác thể dục, thiền, hít thở các kiểu để ngủ, nhưng người vẫn tỉnh táo, không tài nào chợp mắt và đi vào giấc ngủ được, vậy là thức tới sáng. Buổi sáng, người mệt, cảm giác hoang mang bắt đầu xuất hiện.

Hoang mang là bởi đã nghe và biết một số người thân, quen bị mất ngủ nhiều ngày, tôi mới bị mất ngủ có 1 ngày mà đã kinh hồn bạt vía. Bởi nghĩ mình sẽ bị mất ngủ từ đây.

Từ khi bị mất ngủ nguyên 1 đêm, khả năng làm việc bắt đầu giảm dần, các tuần sau đó, tôi thường bị khó ngủ vào ban đêm, và thường ngủ chập chờn, không sâu. Làm việc đầu óc hoặc chân tay nhiều đều cảm thấy nhanh mệt.

Khi thấy làm việc nhanh mệt, tôi chỉ nghĩ đơn giản là cơ thể đang thích ứng với thuốc, nên vẫn khá tự tin, và luôn động viên cơ thể để cố gắng thích ứng với thuốc và sẽ trở lại bình thường.

Sau khi uống thuốc được khoảng 1 tháng, tôi có đi tái khám (theo hướng dẫn của bác sỹ đã mổ u giáp cho tôi). 

Bác sỹ nói đi xét nghiệm các chỉ số: FT4, FT3, TSH và Canxi.

Trước đó đã hỏi Gemini (AI) liên quan đến tuyến giáp, u giáp, một vài chỉ số tuyến giáp, cách chữa rồi. Nhưng vẫn còn lơ mơ về các chỉ số: FT4, FT3, FSH?

Tôi mở gemini: https://gemini.google.com/app

Và hỏi nó: các chỉ số: FT4, FT3, TSH là gì?

Gemini trả lời:

Các chỉ số FT4, FT3, và TSH là các xét nghiệm máu quan trọng được sử dụng để đánh giá chức năng của tuyến giáp và chẩn đoán các bệnh lý liên quan như suy giáp hoặc cường giáp.


🔬 Ý nghĩa của các chỉ số

1. TSH (Thyroid-Stimulating Hormone)

  • Là gì? TSH, hay hormone kích thích tuyến giáp, là một hormone được sản xuất bởi tuyến yên (một tuyến nhỏ nằm ở đáy não).

  • Chức năng: TSH đóng vai trò là "người điều hành", báo hiệu cho tuyến giáp biết cần sản xuất bao nhiêu hormone tuyến giáp (T4 và T3).

    • TSH cao thường cho thấy tuyến yên đang cố gắng "kích thích" tuyến giáp hoạt động nhiều hơn do nồng độ hormone tuyến giáp trong máu thấp (thường gặp trong suy giáp nguyên phát).

    • TSH thấp thường cho thấy tuyến yên đang cố gắng "hãm lại" tuyến giáp vì nồng độ hormone tuyến giáp trong máu đang quá cao (thường gặp trong cường giáp).

2. FT4 (Free Thyroxine)

  • Là gì? FT4, hay Thyroxine tự do, là dạng Thyroxine (T4) không gắn với protein trong máu. T4 là hormone chính do tuyến giáp sản xuất.

  • Chức năng: Dạng tự do (Free) là dạng có hoạt tính sinh học và có thể đi vào các mô của cơ thể. Xét nghiệm FT4 được ưu tiên hơn T4 toàn phần vì nó phản ánh chính xác hơn lượng hormone có sẵn để sử dụng trong cơ thể, không bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi của protein vận chuyển.

    • FT4 thấp cùng với TSH cao thường chỉ ra suy giáp.

    • FT4 cao cùng với TSH thấp thường chỉ ra cường giáp.

3. FT3 (Free Triiodothyronine)

  • Là gì? FT3, hay Triiodothyronine tự do, là dạng Triiodothyronine (T3) không gắn với protein trong máu. T3 là hormone tuyến giáp hoạt động mạnh hơn T4, và phần lớn T3 được tạo ra từ việc chuyển đổi T4 thành T3 ở các mô cơ thể.

  • Chức năng: Tương tự FT4, FT3 là dạng hoạt tính sinh học của T3. Xét nghiệm FT3 thường được chỉ định khi nghi ngờ cường giáp nhưng chỉ số FT4 vẫn bình thường, hoặc để đánh giá mức độ nghiêm trọng của cường giáp.

    • FT3 cao cùng với TSH thấp và/hoặc FT4 cao thường là dấu hiệu của cường giáp.


⚕️ Tóm tắt về mối quan hệ giữa các chỉ số

Việc đánh giá chức năng tuyến giáp thường dựa trên sự kết hợp của cả ba chỉ số này, vì chúng phản ánh các khía cạnh khác nhau trong trục điều hòa hormone tuyến giáp (Trục Hạ đồi - Tuyến yên - Tuyến giáp):

Chỉ số TSHChỉ số FT4Ý nghĩa lâm sàng thường gặp
CaoThấpSuy giáp nguyên phát (vấn đề tại tuyến giáp)
ThấpCaoCường giáp (tuyến giáp hoạt động quá mức)
Bình thườngBình thườngChức năng tuyến giáp bình thường
-----
Bài sau: AI là bác sỹ của tôi (2) - FT4, FT3 và TSH bao nhiêu là ổn?