Bài trước: Web back-end (18) - Tạo giao diện các trang con
-----
19. Thiết kế cơ sở dữ liệu
Tới bài học này, chúng ta đã biết sử dụng express-handlebars để tạo giao diện động.
Chúng ta sẽ thực hiện commit để tạo một bản lưu cho dự án.
git add .
git commit -m "Add all views with handlebars"
git log
Nếu bạn chưa có kiến thức nền về Cơ sở dữ liệu và Hệ quản trị cơ sở dữ liệu, thì bạn nên đọc hiểu và làm các bài tập trong loạt bài học sau:
CSDL_Thực hành (6) - Truy vấn dữ liệu
CSDL_Thực hành (5) - Tạo khóa ngoại, nhập liệu
CSDL_Thực hành (4) - Tạo CSDL, bảng
CSDL_Thực hành (3) - Làm việc với RDBMS
CSDL_Thực hành (2) - DBMS
CSDL_Thực hành (1) - Dữ liệu và CSDL
Khi đã hiểu về Cơ sở dữ liệu và Hệ quản trị cơ sở dữ liệu, bạn hoàn toàn có thể tạo, xử lý, và thao tác với cơ sở dữ liệu trên bất kỳ hệ quản trị cơ sở dữ liệu nào. Ví dụ: bạn đã làm việc được với Hệ quản trị cơ sở dữ liệu Microsoft SQL Server thì hoàn toàn có thể làm việc với Mysql, với Postgresql. Đó là khả năng thích ứng với môi trường mới, khả năng học cái mới, là một trong những năng lực cần có để làm việc chuyên nghiệp, hiệu quả.
19.1 Phân tích và thiết kế các bảng
Chúng ta sẽ phân tích để tạo cơ sở dữ liệu ở mức đơn giản, chủ yếu để minh họa cho ứng dụng bán hàng đơn giản, mà nó chưa thể hiện hết các tình huống trong thực tế.
Kiểu dữ liệu của mỗi thuộc tính có thể có tên gọi khác nhau, tùy thuộc vào Hệ quản trị cơ sở dữ liệu cài đặt. Do vậy, bạn có thể thay đổi kiểu dữ liệu cho phù hợp.
Phân tích yêu cầu về dữ liệu:
[1] Web app sẽ bán rất nhiều sản phẩm (product). Ví dụ: áo sơ mi nữ, quần jean nữ. Để lưu trữ thông tin về các sản phẩm, chúng ta sẽ tạo bảng có tên Products. Bảng Products lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
- SERIAL là kiểu dữ liệu tự động tăng giá trị trong Postgresql, tương đương với AUTO_INCREMENT trong Mysql
- NUMERIC là kiểu dữ liệu chính xác trong Postgresql, phù hợp cho giá trị tiền tệ, đánh giá (không làm tròn như FLOAT). Tham số (10,2) đảm bảo giá trị tối đa 10 chữ số, với 2 chữ số thập phân (ví dụ: 99999999.99).
[2] Một sản phẩm sẽ thuộc về một loại (sản phẩm) nào đó. Một loại (category) sẽ có nhiều sản phẩm. Ví dụ: “áo sơ mi nữ” thuộc loại “áo”, “áo dài tay nữ” thuộc loại “áo”.
Quan hệ giữa Categories và Products là quan hệ 1 - n (một - nhiều).
Để lưu trữ thông tin về các loại, chúng ta sẽ tạo bảng có tên Categories. Bảng Categories lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[3] Web app sẽ bán hàng của nhiều nhãn hàng (brand). Một nhãn hàng có nhiều sản phẩm. Một sản phẩm thuộc một nhãn hàng.
Quan hệ giữa Brands và Products là quan hệ 1 - n (một - nhiều).
Để lưu trữ thông tin về các nhãn hàng, chúng ta sẽ tạo bảng có tên Brands. Bảng Brands lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[4] Mỗi sản phẩm có nhiều hình ảnh minh họa (image). Mỗi hình ảnh minh họa cho một sản phẩm duy nhất.
Quan hệ giữa Products và Images là quan hệ 1 - n.
Để lưu trữ thông tin về các hình ảnh, chúng ta sẽ tạo bảng có tên Images. Bảng Images lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[5] Một sản phẩm có thể được gắn nhiều thẻ (tag), một thẻ có thể gắn vào nhiều sản phẩm.
Thẻ được sử dụng để gán các từ khóa hoặc nhãn cho sản phẩm. Những thẻ này giúp mô tả các đặc điểm, phong cách, hoặc thuộc tính nổi bật của sản phẩm, từ đó hỗ trợ việc tìm kiếm, lọc và khám phá sản phẩm một cách hiệu quả hơn cho cả người quản lý và khách hàng.
Cụ thể, thẻ giúp chúng ta:
- Phân loại sản phẩm linh hoạt: thay vì chỉ dựa vào loại (category), thẻ cho phép gán nhiều đặc điểm khác nhau cho một sản phẩm. Ví dụ, một chiếc váy có thể thuộc loại "váy" nhưng đồng thời có các thẻ như "vintage", "mùa hè", "dự tiệc".
- Cải thiện khả năng tìm kiếm: khách hàng có thể tìm kiếm sản phẩm dựa trên các thẻ mà họ quan tâm, ngay cả khi họ không biết chính xác loại sản phẩm. Ví dụ, tìm kiếm "váy công sở" hoặc "áo thun basic".
- Hỗ trợ lọc và sắp xếp: bạn có thể sử dụng các thẻ để tạo các bộ lọc trên trang web, giúp khách hàng thu hẹp phạm vi tìm kiếm theo các tiêu chí cụ thể (ví dụ: lọc theo phong cách, chất liệu).
- Gợi ý sản phẩm liên quan: dựa trên các thẻ của sản phẩm đang xem, hệ thống có thể gợi ý các sản phẩm tương tự hoặc có cùng phong cách.
- Phân tích xu hướng: các thẻ phổ biến có thể giúp cửa hàng nhận diện các xu hướng thời trang hiện tại và đưa ra quyết định nhập hàng phù hợp.
Để lưu trữ thông tin các thẻ, chúng ta sẽ tạo bảng có tên Tags. Bảng Tags lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
Mối quan hệ giữa Products và Tags là n-n (nhiều - nhiều; many-to-many).
[6] Vì mối quan hệ giữa Products và Tags là nhiều-nhiều. Nên chúng ta cần tạo ra một bảng trung gian có tên là ProductTags. Bảng ProductTags lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[7] Một sản phẩm sẽ được người dùng nhận xét, đánh giá; ví dụ về chất lượng, cảm nhận, khâu giao hàng, thanh toán.
Để lưu trữ thông tin các nhận xét, chúng ta sẽ tạo bảng có tên Reviews. Bảng Reviews lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[8] Người dùng muốn mua hàng, hoặc đưa ra nhận xét về sản phẩm thì phải đăng nhập bằng tài khoản trên web app.
Để lưu trữ thông tin người dùng, chúng ta sẽ tạo bảng có tên Users. Bảng Users lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[9] Một người dùng có thể tạo ra danh sách các sản phẩm mà họ yêu thích, và một sản phẩm có thể được nhiều người yêu thích.
Để lưu trữ danh sách các sản phẩm yêu thích của người dùng, chúng ta sẽ tạo bảng có tên Wishlists. Bảng Wishlists lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[10] Khi người dùng đặt hàng (mua hàng), web app sẽ tạo một đơn hàng.
Để lưu trữ các đơn hàng (order), chúng ta sẽ tạo bảng có tên Orders. Bảng Orders lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[11] Một đơn hàng có thể có nhiều mặt hàng, một mặt hàng có thể thuộc về nhiều đơn hàng. Để biết chính xác mặt hàng nào thuộc về đơn hàng nào thì chúng ta cần phải tạo ra một bảng phụ (có tên là OrderDetails - Chi tiết đơn hàng) để lưu thông tin.
Bảng OrderDetails lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[12] Nếu khách hàng muốn nhận thông tin từ cửa hàng (ví dụ: có hàng mới, thông báo khuyến mãi). Chúng ta sẽ tạo bảng Subscribes để lưu trữ thông tin các khách hàng muốn nhận thông báo. Đây là bảng độc lập, không có mối quan hệ với các bảng khác trong cơ sở dữ liệu.
Bảng Subscribes lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[13] Để lưu trữ các thông tin liên lạc từ khách hàng. Chúng ta sẽ tạo bảng Messages. Đây là bảng độc lập, không có mối quan hệ với các bảng khác trong cơ sở dữ liệu.
Bảng Messages lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
[14] Để có thể giao hàng tới cho khách, chúng ta cần tạo bảng (Addresses) để lưu thông tin liên quan đến việc giao hàng ứng với mỗi khách hàng.
Bảng Addresses lưu các thông tin (thuộc tính, cột) sau:
19.2 Bài tập
Câu hỏi 19.1 Kiểu dữ liệu VARCHAR trong thiết kế dữ liệu là gì? Phát biểu nào sau đây không đúng?
A. VARCHAR luôn chiếm một lượng bộ nhớ cố định, bằng với độ dài tối đa đã khai báo.
B. VARCHAR là kiểu dữ liệu chuỗi ký tự có độ dài thay đổi.
C. VARCHAR(n) định nghĩa một chuỗi ký tự có độ dài tối đa là 'n' ký tự.
D. VARCHAR giúp tiết kiệm không gian lưu trữ so với kiểu CHAR khi độ dài chuỗi thực tế nhỏ hơn độ dài tối đa.
Câu hỏi 19.2 Các mối quan hệ giữa các bảng trong thiết kế dữ liệu thường bao gồm những kiểu nào? Phát biểu nào sau đây không đúng?
A. Mối quan hệ một-một (1-1), trong đó một bản ghi ở bảng này liên kết với tối đa một bản ghi ở bảng kia và ngược lại.
B. Mối quan hệ một-nhiều (1-N), trong đó một bản ghi ở bảng này có thể liên kết với nhiều bản ghi ở bảng kia, nhưng một bản ghi ở bảng kia chỉ có thể liên kết với một bản ghi ở bảng này.
C. Mối quan hệ nhiều-nhiều (N-N), trong đó nhiều bản ghi ở bảng này có thể liên kết với nhiều bản ghi ở bảng kia và ngược lại, thường được giải quyết bằng bảng trung gian.
D. Mối quan hệ không-một (0-1), trong đó một bản ghi ở bảng này có thể không liên kết hoặc liên kết với tối đa một bản ghi ở bảng kia. Đây là một kiểu quan hệ cơ bản thường được nhắc đến trong mọi mô hình dữ liệu.
Bài tập 19.3 Đọc hiểu bản thiết kế cơ sở dữ liệu trong bài học. Bạn có thể thay đổi tên thuộc tính, kiểu dữ liệu của thuộc tính nếu thấy cần thiết.
-----
Cập nhật: 23/4/2025
Bài sau: Web back-end (20) - Làm việc với Postgresql