Trước khi tìm hiểu về ứng dụng kiểu client-server, chúng ta cùng tìm hiểu về ứng dụng kiểu cục bộ (gọi tắt là ứng dụng cục bộ).
Ứng dụng cục bộ
Ứng dụng cục bộ (local application) là các ứng dụng chạy trực tiếp trên thiết bị của người dùng, như máy tính cá nhân, điện thoại hoặc máy tính bảng, mà không cần kết nối liên tục với máy chủ ở xa.
Một số đặc điểm của ứng dụng cục bộ:
- Chạy độc lập: ứng dụng cục bộ được cài đặt và chạy trực tiếp trên thiết bị của người dùng, không phụ thuộc vào kết nối internet để thực hiện các chức năng cơ bản.
- Truy cập tài nguyên thiết bị: ứng dụng cục bộ có thể truy cập trực tiếp vào các tài nguyên của thiết bị, chẳng hạn như hệ thống tập tin, phần cứng và các ứng dụng khác.
- Hiệu suất cao: do chạy trực tiếp trên thiết bị, ứng dụng cục bộ thường có hiệu suất cao hơn so với các ứng dụng web hoặc ứng dụng dựa trên đám mây.
- Khả năng ngoại tuyến: nhiều ứng dụng cục bộ có thể hoạt động mà không cần kết nối Internet, cho phép người dùng làm việc khi không có mạng.
- Bảo mật: dữ liệu của ứng dụng cục bộ thường được lưu trữ trên thiết bị của người dùng, giúp tăng cường bảo mật và quyền riêng tư.
Ví dụ một số ứng dụng cục bộ: Microsoft Word, Excel, Photoshop, Premiere, Notepad, các trò chơi máy tính.
Lập trình ứng dụng cục bộ
Có thể bạn đã rất quen thuộc với lập trình ứng dụng cục bộ, ví dụ khi bạn làm các bài tập của môn Nhập môn lập trình, Kỹ thuật lập trình, Lập trình hướng đối tượng, dùng ngôn ngữ C, C++, C#, Java hoặc Python.
Dù bạn lập trình theo kiểu hướng cấu trúc hay hướng đối tượng thì cấu trúc của một chương trình thường là:
- Có một điểm vào chương trình (entry point) là hàm main().
- Khi chạy hàm main() sẽ xuất ra một menu, hoặc một màn hình chính (main window).
- Chờ các tương tác của người dùng để xử lý, thực thi các xử lý logic, đọc dữ liệu, xuất kết quả.
- Sử dụng một trình dịch (trình thông dịch hoặc biên dịch) trên máy cục bộ để chuyển từ mã nguồn thành mã thực thi.
- Sử dụng các bộ thư viện cục bộ, truy cập cơ sở dữ liệu trên máy cục bộ.
12.2 Ứng dụng kiểu client-server
Ứng dụng kiểu client-server (gọi tắt là ứng dụng client-server) là một ứng dụng, trong đó công việc được phân chia giữa hai thành phần chính là client và server.
- Client (máy khách): gửi yêu cầu (request) để truy cập dịch vụ hoặc tài nguyên. Client là giao diện người dùng (UI) trên máy tính, điện thoại, hoặc trình duyệt.
- Server (máy chủ): nhận yêu cầu, xử lý, và gửi phản hồi (response) về client. Server lưu trữ dữ liệu, thực hiện xử lý logic, và cung cấp dịch vụ.
- Giao tiếp giữa client và server được thực hiện qua mạng (thường dùng giao thức HTTP, TCP/IP). Client và server chạy trên các thiết bị khác nhau. Tuy nhiên, trong giai đoạn phát triển phần mềm, client và server có thể chạy trên cùng một máy tính.
Đặc điểm của một ứng dụng client-server:
- Phân vai trò: client tập trung hiển thị, server tập trung xử lý logic, xử lý dữ liệu.
- Kết nối mạng: yêu cầu giao tiếp qua giao thức mạng như HTTP, WebSocket, TCP/IP.
Một số ứng dụng client-server: ứng dụng web, ứng dụng email, trò chơi trực tuyến, hệ quản trị cơ sở dữ liệu.
12.3 Ứng dụng web dưới góc nhìn của lập trình viên
Ứng dụng web dưới góc nhìn của lập trình viên:
- Là ứng dụng kiểu client-server. Client là trình duyệt web, server là web server.
- Giao diện của ứng dụng được hiển thị trên trình duyệt web.
- Hầu hết các xử lý logic, xử lý dữ liệu được thực hiện tại server.
- Để lập trình phía client (client-side) cần các ngôn ngữ HTML, CSS, JavaScript, các thư viện và framework. Lập trình phía client được gọi là lập trình front-end. Người làm mảng công việc này được gọi là lập trình viên front-end (front-end developer).
- Để lập trình phía server (server-side) cần một trong các ngôn ngữ lập trình phía back-end (C#, Java, Python, Ruby, PHP, Go, JavaScript), SQL, các thư viện, và framework. Lập trình
phía server được gọi là lập trình back-end. Người làm mảng này được gọi là lập trình viên back-end (back-end developer)
- Người làm được cả front-end và back-end được gọi là full-stack developer.
- Tùy theo khả năng, một lập trình viên có thể chọn làm ở mảng front-end, hoặc back-end hoặc cả hai (full-stack). Dù làm ở mảng front-end thì bạn cũng phải biết căn bản về mảng
back-end và ngược lại.
Xem hình minh họa.
Trình duyệt web thường gồm 3 vùng sau:
- [1] Menu, và thanh công cụ của trình duyệt web
- [2] Thanh địa chỉ (address bar): cho phép người dùng gửi yêu cầu (request) tới một trang web, website hoặc ứng dụng web.
- [3] Giao diện của trang web, website hoặc ứng dụng web.
Xem hình minh họa: giao diện của một ứng dụng web.
Câu hỏi 12.1 Ứng dụng cục bộ là gì? Phát biểu nào sau đây không đúng?
A. Ứng dụng cục bộ chạy trực tiếp trên thiết bị của người dùng mà không cần kết nối liên tục với máy chủ ở xa.
B. Ứng dụng cục bộ luôn yêu cầu kết nối internet ổn định để hoạt động hiệu quả.
C. Ứng dụng cục bộ có thể truy cập trực tiếp vào các tài nguyên của thiết bị như hệ thống tập tin và phần cứng.
D. Dữ liệu của ứng dụng cục bộ thường được lưu trữ trên thiết bị của người dùng, giúp tăng cường bảo mật và quyền riêng tư.
Câu hỏi 12.2 Ứng dụng kiểu client-server là gì? Phát biểu nào sau đây không đúng?
A. Client tập trung chủ yếu vào việc hiển thị giao diện người dùng, trong khi server tập trung xử lý logic và dữ liệu.
B. Giao tiếp giữa client và server thường được thực hiện qua mạng, sử dụng các giao thức như HTTP, WebSocket hoặc TCP/IP.
C. Client và server luôn phải chạy trên các thiết bị riêng biệt, không bao giờ có thể cùng chạy trên một máy tính.
D. Server có nhiệm vụ nhận yêu cầu từ client, xử lý chúng, và gửi phản hồi lại cho client.