2. XAMPP
2.1 XAMPP là gì?
Như đã biết, Web Server gồm có phần cứng, hệ điều hành, phần mềm Web Server (hay HTTP Server) và nội dung của Website.
Phần này sẽ dựng một Web Server xem hình hài của nó như thế nào. Hiện tại, máy bạn đã có sẵn phần cứng là cái laptop (desktop), hệ điều hành là Windows (Windows 10, 11). Vậy còn thiếu phần mềm Web Server và nội dung của Website.
Có nhiều phần mềm Web Server đang được sử dụng hiện nay, ví dụ: Apache, Nginx, IIS, GWS.
Vì phần mềm Apache được tích hợp trong XAMPP, nên chúng ta sẽ cài đặt XAMPP.
XAMPP là chương trình tạo Web Server, ngoài Apache, XAMPP còn được tích hợp sẵn: PHP, MySQL, FTP Server, Mail Server và các công cụ như phpMyAdmin, FileZilla.
Các kí hiệu của XAMPP có nghĩa là:
- X: viết tắt của Linux, Windows, Solaris và MacOS (cross-platform: đa nền tảng); XAMPP có thể chạy trên các hệ điều hành này
- A: viết tắt của Apache, phần mềm Web Server, là phần mềm mã nguồn mở, miễn phí, xử lý các yêu cầu gửi tới máy chủ dựa trên giao thức HTTP
- M: viết tắt của MariaDB (tên cũ là mySQL); hệ quản trị cơ sở dữ liệu mã nguồn mở, miễn phí
- P: viết tắt của PHP; biên dịch mã nguồn PHP
- P: viết tắt của Perl; biên dịch mã nguồn Perl
Các phần mềm có chức năng tương tự như XAMPP gồm:
- WAMP: Windows, Apache, Mysql, PHP
- LAMP: Linux, Apache, Mysql, PHP
- MAMP: Macintosh, Apache, Mysql, PHP
- WIMP: Windows, IIS, Mysql, PHP
2.2 Tải và cài đặt XAMPP
Tải XAMPP
- Để tải XAMPP, vào trang web: https://www.apachefriends.org/download.html
- Chọn bản XAMPP phù hợp với máy của bạn, ví dụ máy đang chạy Windows sẽ chọn bản XAMPP for Windows (145MB).
Cài đặt XAMPP
- Sau khi tải XAMPP về máy, bấm đúp chuột vào tập tin vừa tải về để cài đặt
- Bạn sẽ nhận được thông báo sau:
- Bạn nên tập thói quen đọc để hiểu các thông báo lỗi hoặc cảnh báo, khi hiểu rồi, bạn sẽ suy đoán được “chuyện gì” đã xảy ra, và có được định hướng để tìm kiếm giải pháp hoặc có luôn giải pháp.
- Như thông báo trên, là một cảnh báo của quá trình cài đặt XAMPP, nó nói rằng hệ thống UAC của Windows đang hoạt động, và UAC sẽ hạn chế một số hoạt động của XAMPP, như không cho quyền ghi vào thư mục C:\Program Files. Giải pháp là bạn không nên cài đặt XAMPP vào C:\Program Files, hoặc bạn có thể tắt UAC.
- Bạn không nên tắt UAC vì nó ảnh hưởng đến an toàn của máy tính, vậy chúng ta sẽ cài đặt XAMPP vào C:\
- Trong quá trình cài đặt, bạn chỉ cần chọn theo các thiết lập mặc định, bấm Next để hoàn thành
- Sau khi cài đặt xong, bạn sẽ được gợi ý để chạy XAMPP, bạn có thể đồng ý hoặc không. Vì phần tiếp theo chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết hơn về quá trình chạy XAMPP.
2.3 Chạy chương trình XAMPP
Kiểm tra xem trên máy đã cài đặt XAMPP hay chưa?
Ở bước trước, bạn đã thực hiện cài đặt XAMPP, tuy nhiên, không phải khi nào quá trình cài đặt cũng thành công. Hoặc khi bạn sử dụng một máy tính mới thì bạn không thể biết được là trên máy tính đã có cài XAMPP hay chưa?
Có một số cách để kiểm tra XAMPP đã được cài đặt thành công trên máy tính Windows của bạn hay chưa:
Cách 1: Kiểm tra biểu tượng và menu Start
- Gõ từ khóa "XAMPP Control Panel" vào thanh tìm kiếm của Windows. Nếu ứng dụng đã được cài đặt, nó sẽ hiện ra trong kết quả tìm kiếm
- Kiểm tra xem có biểu tượng XAMPP nào trên màn hình nền (desktop) hoặc trong thanh tác vụ (taskbar) hay không. Lưu ý: khi cài đặt, bạn không chọn chế độ này thì sẽ không thấy XAMPP, mặc dù bạn đã cài đặt XAMPP thành công
Cách 2: Kiểm tra thư mục cài đặt
Vì XAMPP thường được khuyên cài đặt vào một thư mục gốc để tránh xung đột quyền ghi (của UAC), bạn có thể kiểm tra trực tiếp ổ đĩa:
- Mở File Explorer (hoặc My Computer, This PC)
- Tìm thư mục có tên là xampp (hoặc XAMPP) tại gốc ổ đĩa (C:\)
- Nếu bạn tìm thấy thư mục này, tức là XAMPP đã được cài đặt. Bên trong thư mục này, bạn sẽ thấy tập tin thực thi chính: xampp-control.exe
Cách 3: Kiểm tra qua chương trình đã cài đặt (áp dụng trên Windows)
- Nếu 2 các cách trên không thấy, bạn có thể kiểm tra danh sách chương trình đã cài đặt
- Vào Settings > Apps > Apps & features
- Tìm kiếm trong danh sách các ứng dụng được cài đặt trên máy tính của bạn với từ khóa "XAMPP"
- Nếu tìm thấy ứng dụng XAMPP, nghĩa là phần mềm đã được cài đặt
Chạy XAMPP
Để chạy XAMPP, bạn vào gõ từ khóa XAMPP vào thanh tìm kiếm của Windows, hoặc tìm trong menu Start. Chạy chương trình có tên là XAMPP Control Panel (bảng điều khiển XAMPP).
Xem hình minh họa:
Các dịch vụ quan trọng của XAMPP
Trong Bảng điều khiển XAMPP, có 5 dịch vụ (service):
Vì bạn đang học PHP và WordPress, nên cần quan tâm tới 2 dịch vụ là Apache và MySQL. Hai dịch vụ này giúp bạn có thể chạy một ứng dụng web trên máy cục bộ (localhost).
Chạy XAMPP
Thông thường, khi bạn chạy XAMPP Control Panel và bấm nút Start, các module (Apache, MySQL) sẽ chạy dưới chế độ ứng dụng (application mode). Tuy nhiên, bạn có thể thiết lập để Apache và MySQL chạy như các dịch vụ của Windows (Windows service).
Để đơn giản, chúng ta sẽ chạy Apache và MySQL theo chế độ ứng dụng: mở XAMPP Control Panel > bấm nút Start bên cột Actions tương ứng.
Kiểm tra xem Apache và MySQL đã chạy hay chưa
Có 3 cách để xem Apache và MySQL đã chạy hay chưa:
Cách 1: Kiểm tra qua XAMPP Control Panel
- Sau khi bấm Start cho Apache và MySQL, nút Start phải chuyển thành nút Stop
- Kiểm tra cột PID(s) và Port(s). Nếu các số cổng (ví dụ: 80, 443 cho Apache; 3306 cho MySQL) đã xuất hiện, nghĩa là dịch vụ đang chạy
Cách 2: Kiểm tra Apache bằng trình duyệt
- Mở trình duyệt web của bạn (Chrome, Firefox)
- Truy cập địa chỉ: http://localhost hoặc http://127.0.0.1
- Nếu xuất hiện trang chào mừng của XAMPP (Dashboard), nghĩa là dịch vụ Apache đang chạy bình thường
Cách 3: Kiểm tra MySQL
- Từ trang Dashboard của XAMPP, nhấp vào phpMyAdmin (thường ở góc trên bên phải)
- Nếu bạn thấy giao diện quản lý cơ sở dữ liệu (phpMyAdmin), nghĩa là dịch vụ MySQL đang chạy bình thường
Một số lỗi hay gặp phải và cách khắc phục
Với Apache và MySQL, thường gặp lỗi sau:
- Cài đặt vào thư mục mà bạn không có quyền ghi, ví dụ cảnh báo của UAC khi bạn cài XAMPP vào C:\Program Files. Vì vậy, bạn không nên cài vào thư mục này.
- Lỗi xung đột cổng (port conflict) là nguyên nhân phổ biến nhất khiến Apache hoặc MySQL không khởi động được. Cụ thể:
Cách khắc phục xung đột cổng với Apache
Cách 1: Thay đổi cổng Apache (bạn nên chọn cách này)
- Trong XAMPP Control Panel, nhấp vào nút Config của Apache > chọn httpd.conf
- Tìm và thay đổi dòng: Listen 80 thành Listen 8080
- Nhấp vào nút Config của Apache > chọn httpd-ssl.conf > Tìm và thay đổi dòng: Listen 443 thành Listen 4433
- Lưu lại các tập tin vừa bị sửa và khởi động lại Apache. Sau khi thay đổi, bạn phải truy cập website bằng cổng mới: http://localhost:8080.
Cách 2: Tắt chương trình, dịch vụ gây xung đột cổng
- Tìm trong Services Manager của Windows các chương trình, dịch vụ mà bạn nghi ngờ nó chiếm cổng của Apache và MySQL, tắt chúng đi. Ví dụ: IIS, Skype, World Wide Web Publishing Service, VPN, TeamViewer.
Cách khắc phục xung đột cổng với MySQL
Cách 1: Thay đổi cổng MySQL (bạn nên chọn cách này)
- Trong XAMPP Control Panel, nhấp vào nút Config của MySQL > chọn my.ini
- Tìm và thay đổi dòng: port = 3306 thành port = 3307 (hoặc một số khác)
- Lưu tập tin và khởi động lại MySQL
Cách 2: Tắt hoặc dừng dịch vụ database khác đang chạy trên cổng 3306
2.4 Bài tập và câu hỏi
Bài tập 2a. Cấu hình để Apache chạy trên cổng 8080 và 4433. Mục tiêu: khi mở trình duyệt, gõ 2 đường dẫn sau sẽ xuất hiện trang web chào mừng của XAMPP (dashboard). http://localhost:8080 và https://localhost:4433.
Bài tập 2b. Cấu hình để MySQL chạy trên cổng 3307. Mục tiêu: từ trang Dashboard của XAMPP, nhấp vào phpMyAdmin, sẽ thấy giao diện quản lý cơ sở dữ liệu (phpMyAdmin).
Câu hỏi 1. Trong XAMPP có các dịch vụ sau, phát biểu nào không đúng?
A. Apache
B. MySQL
C. IIS
D. Tomcat
Câu 2. Một số phát biểu về XAMPP, phát biểu nào không đúng?
A. Không nên cài XAMPP vào thư mục C:\Program Files
B. Apache và MySQL có thể chạy ở chế độ ứng dụng và chế độ dịch vụ
C. Apache và MySQL không chạy được, thường là do xung đột cổng với các dịch vụ/ứng dụng khác
D. Bạn không thể sửa cổng chạy mặc định của Apache và MySQL